Philipp Melanchthon, Die Zeit

Nowa era - Humanizm

Sytuacja polityczna

Sytuacja polityczna Swietego Panstwa Rzymskiego narodu niemieckiego od XVI wieku byla uksztaltowana przez wyrazne objawy upadku.

Dotyczylo to na razie wygladu powierzchownego: np. Zwiazek Szwajcarski oderwal sie od zrzeszenia (jednak uznany zostal dopiero w 1648 z Pokojem Westfalskim).

Mapa swiata w 1550

Na polnocnym wschodzie Niemieckie Panstwo Krzyzackie musialo wykonywac dla krola polskiego powinnosc lennicza, ale zobowiazane bylo cesarzowi. Poniewaz doprowadzilo to do konfliktow, gdyz nie mozna sluzyc dwom panom, czesc Niemieckiego Panstwa Krzyzackiego zostala podbita przez Polske. Dzieki silnym staraniom nacjonalistycznym homogenia Europy zdobyla rozne terytoria. Przede wszystkim Francja i Hiszpania staly sie silnymi autonomicznymi narodami. Spor dotyczacy polityki zagranicznej cesarza Karola V z Francja podczas pierwszego dziesieciolecia Reformacji, oslabil wewnetrzna wladze polityczna cesarza.

To samo dotyczylo sporu z nabierajacym sil Panstwem Tureckim. W 1453 zostal zdobyty Konstantynopol, to tylko czesc nadzwyczajnej sily Turkow.
Po licznych podbojach w Azji Mniejszej Panstwo Tureckie rozszerzalo sie dalej na zachod. Obszar dolnego Dunaju (dzisiejsze Wegry), najwieksze czesci panstw nad Morzem Srodziemnym i Afryki Polnocnej zostaly podbite lub zostaly przynajmniej strefa kontaktu miedzy Turkami i cesarzem habsburskim.

W koncu rowniez zmieniajaca sie wewnetrzna sytuacja polityczna przyczynila sie do obrazu panstwa wpadajacego w kryzys. Pojednanie panstwa chrzescijanskiego bylo juz de facto rozwiazane przez trwajace przez wieki spory miedzy cesarzami i papiezami. Dzieki temu cesarz wzial w swoje rece polityke wewnetrzna, w ktorej jednak coraz wiecej wladzy domagaly sie male ugrupowania polityczne.

Najsilniejsza grupa byly ksiestwa, ktore ujmowaly wplywu gospodarczego i politycznego.
Najpierw pojedyncze ksiestwa zwalczaly sie miedzy soba, czemu cesarz przypatrywal sie bezczynnie, pozniej rozwinely sie w relatywnie uniformizowana wladze polityczna.

Pierwszym punktem szczytowym tych wydarzen bylo utworzenie Rzadu Rzeszy w roku 1500, ktory skladal sie z 20 politykow. Do Rady Panstwa nalezeli cesarz jako przewodniczacy z dwoma zastepcami dworu cesarskiego i 17 reprezentantow ksiazat i stanow. Cesarz Maximilian I., podczas ktorego panowania (1493-1519) zostaly przeprowadzone reformy, w historii zapisany jest jako ostatni rycerz wsrod cesarzy niemieckich i jako mecenas humanistow.
Niebawem cesarz formalnie znowu rozwiazal Rzad Rzeszy, ktory przyznawal ksiazetom znaczne dojscie do wladzy politycznej, i dazyl do swojego celu, zostac jedynym wladca. Zaszlo to tak daleko, ze w 1513 roku chcial zostac samym papiezem i cesarska korone polaczyc z papieska tiara.
Jednak dualis cesarz-ksiazeta trwal nadal. Wyrazne bylo to w tym, ze w 1521 cesarz (teraz cesarz Karol V) posiadal prawo nakladania edyktow. Przykladem jest Edykt Wormacki, ktory nalozono na Lutra. Luter byl wyjety spod prawa, tzn. kazdy mogl go zabic nie ponoszac za to kary.
Wykonanie tego edyktu, ktory poza tym chcial polozyc rowniez kres kazdej formie rozszerzania sie Reformacji, uzalezniony byl jednak od zgody ksiazat. Poniewaz Rzad Rzeszy musial dokonac przeprowadzenia Edyktu Wormackiego, co jednak nie nastapilo, odraczano to z parlamentu na parlament. Na parlamencie w Speier w 1521 roku postanowiono, ze wladcy sami maja o tym zadecydowac.

Tak powstal obszar, w ktorym mogl sie szerzyc i przetrwac historyczny i teologiczny fenomen Reformacji.