Praeceptor Germaniae (Nauczyciel Niemiec)

"Co da wiecej korzysci calej ludzkosci niz nauka? Zadna sztuka, zadne rzemioslo, ani nawet owoce, ktore rodzi ziemia, ani slonce, ktore wielu uwaza za tworce zycia, nie jest potrzebniejsze niz nauka."

Zalozenie szkoly w Nürnberg 1526
Malowidlo scienne Augusta Groh (1871-1944)
w domu Melanchthona Bretten, 1920/21

Jest to typowy cytat profesora Uniwersytetu Wittenberskiego Philippa Melanchthona. Dla niego nauka byla kluczem do poznania swiata i jego porzadku i kluczem do poznania Boga. Juz jako chlopiec zajmowal sie badaniami naukowymi na Uniwersytecie. Wplyw humanistow na jego myslenie byl bardzo duzy. Znany Erazm z Rotterdamu wczesnie rozpoznal talenty Melanchthona. W roku 1516 napisal:

"Jaka nadzieje niesie ten mlody mezczyzna, tak, ten chlopiec! Jaka bystrosc umyslu wynalazku, jaka czystosc jezyka, jakie dojrzale oczytanie!"

Humanistyczny ideal wladania jezykiem skupil w sobie juz bardzo wczesnie. Spogladajac na jezyki klasyczne wazny jest przede wszystkim jego podrecznik o gramatyce greckiej (1518). Podrecznik ten obowiazywal w wielu szkolach az do XVIII wieku.

"Jesli nie bedziemy sie gruntownie uczyc pewnych regul sposobu wyrazania jezyka, nie bedziemy w stanie wyrazic ani swoich mysli, ani zrozumiec rekopisow z przeszlosci."

To przede wszystkim on rozslawil na caly swiat Wittenberski Uniwersytet, co trwalo do polowy XVII wieku. Na jego wykladach i seminariach siedzialo czasem ponad 2000 studentow - o wiele wiecej niz u Lutra. Liczne zakladania szkol, sporzadzanie podrecznikow, nowe pedagogiczne koncepty (wystarczy pomyslec o jego mowie inauguracyjnej na Uniwersytecie Wittenberskim w roku 1518) i mnostwo opinii dot. zagadnien pedagogicznych przyniosly mu bardzo wczesnie wielka slawe. Juz za zycia przyznano mu honorowy tytul "Praeceptor Germaniae" (Nauczyciel Niemiec). Dzialanie jego pedagogicznych dziel i aktywnosci siegalo jednak daleko poza granice Niemiec. Efekty tego mozna dostrzec np. w Skandynawii i we Wschodniej Europie. Melanchthon jako Praeceptor Europae?

Swoim pedagogicznym powolaniem wprowadzil w formie "Loci Communes" pomysly reformatorskie i jest ojcem ewangelicznie uksztaltowanego ksztalcenia w nowych formach szkoly i uniwersytetu. Przede wszystkim Melanchthona wizytacja koscielna wydobyla na swiatlo dzienne zenujaca niewiedze ludu i duchownych. Melanchthon zrozumial, ze koniecznosc stworzenia szkolom, uniwersytetom i kosciolom trwalej organizacji i jasno tresciowych ram, byla najpilniejszym zadaniem ruchu reformatorskiego. Swiadczy o tym jego dzielo

"Nauczanie wizytatorow " z roku 1528.

Melanchthon byl czesto glownym negocjatorem na parlamentach i dysputach, a po smierci Lutra przejal prowadzenie. W tych latach, gdy ruch reformatorski rozdrabnial sie coraz bardziej, tworzyly sie teologicznie rozniace obozy myslace, wielu bylo wrogo nastawionych do Melanchthona - jednak mimo to po smierci Lutra byl zawsze przywodca Reformacji.

Ale pozostal nadal pedagogiem, nauczycielem i profesorem; w tym widzial swoje glowne powolanie: uczyc czlowieka prawosci, prawdy, oznaczalo dla niego, sprowadzac go na droge do Boga i do siebie samego.

"Jesli zaniedbuje sie mlodziez w szkolach, to tak jakby likwidowalo sie wiosne. Naprawde ci usuwaja wiosne, ktorzy pozwalaja na rozpadanie sie szkol, poniewaz bez nich nie mozna zachowac religii, a nastepstwem tego bedzie straszna ciemnota spoleczenstwa mieszczanskiego."

Melanchthon, ktory z jednej strony mial humanistyczne wyksztalcenie, a z drugiej strony zafascynowany byl Reformacja, nigdy nie opuscil tego pola napiecia. W tym lezalo dla niego niebezpieczenstwo, zostac zle zrozumianym i nie stracic z oka szans, istotnych spraw.

"Jestem przekonany, ze kto chce cos zdzialac w sprawach duchowych albo w sprawach doczesnych, malo osiagnie jesli sie wczesniej nie uczyl nauk humanistycznych.